Ερωτικό τραύμα: Η σκοτεινή πλευρά της αγάπης

Η αγάπη είναι ένα από τα πιο όμορφα συναισθήματα που μπορούμε να νιώσουμε. Δυστυχώς, μπορεί επίσης να είναι και ένα από τα πιο οδυνηρά. Ο συναισθηματικός πόνος μιας πληγωμένης καρδιάς μπορεί να εκδηλωθεί ως ένα σύνδρομο ερωτικού τραύματος. Αν ακούσετε τα λαϊκά μας τραγούδια, τα περισσότερα αναφέρονται σε αυτό το σύνδρομο, και βέβαια, τα τσιγάρα τα ποτά και τα ξενύχτια είναι συχνά μέσα αντιμετώπισης του, αν και όχι πάντα πετυχημένα!

Παλαιότερα, τα ερωτικά τραύματα θεωρούνταν απλά ως αιτίες άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αλκοολισμός, άγχος κτλ. Ωστόσο, αυτές οι ψυχικές διαταραχές δεν επαρκούν για να περιγράψουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των καταστάσεων οι οποίες προκύπτουν από τα ερωτικά τραύματα.

Το ερωτικό τραύμα συμβαίνει όταν κάποιος βιώσει μια απειλή της σχέσης που έχει με κάποιον/κάποια τους οποίους αγαπά πάρα πολύ. Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι δεν είναι απαραίτητο να έχει υπάρξει δεσμός για να υπάρξει τραύμα και αυτή είναι η περίπτωση του λεγόμενου ‘έρωτα χωρίς ανταπόκριση’. Σε αυτή την περίπτωση, που είναι πολύ συνηθισμένη και για την οποία έχουν γραφεί πολλά ανά τους αιώνες, το άτομο δεν είναι σε θέση να εκφράσει ή να ικανοποιήσει τις συναισθηματικές του ανάγκες και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, χαμηλή αυτοπεποίθηση, και γρήγορες συναισθηματικές εναλλαγές ανάμεσα σε κατάθλιψη και ευφορία.

Το ερωτικό τραύμα, όπως και κάθε τραυματικό συμβάν, ουσιαστικά απενεργοποιεί την ικανότητα μας να επεξεργαστούμε το περιστατικό και να το ‘ουδετεροποιήσουμε’ έτσι ώστε να μην μας προκαλεί άγχος, δυσφορία, και απόγνωση.

Τα γεγονότα που προκαλούν ερωτικό τραύμα μπορούν να χωριστούν σε δύο τύπους. Αυτό που συχνά συμβαίνει είναι ότι το γεγονός που προκαλεί το ερωτικό τραύμα στην συνέχεια μας προκαλεί φόβο, άγχος, και δυσφορία τα οποία γενικεύονται και σε άλλα γεγονότα ή καταστάσεις οι οποίες όμως δεν συνδέονται άμεσα με το τραυματικό γεγονός. Ο εγκέφαλος μας δεν είναι σε θέση πλέον να διακρίνει ποια εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα συνδέονται με την μνήμη του ερωτικού τραύματος και έτσι τελικά μια πλειάδα γεγονότων και καταστάσεων μπορούν να πυροδοτούν το τραύμα χωρίς να καταλαβαίνουμε γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ερωτικού τραύματος, αλλά και κάθε τραύματος, είναι η εσωτερική εμπειρία ότι ‘ξαναζούμε’ επανειλημμένα το τραυματικό συμβάν. Το ερωτικό τραύμα μπορεί να προέλθει από την καταστροφή της εικόνας που έχει κάποιος για το αγαπημένο του πρόσωπο (π.χ. ως διαθέσιμο, πιστό, αφοσιωμένο, υποστηριχτικό). Μια τέτοια εικόνα μπορεί να διαλυθεί μετά από την αποκάλυψη μιας απιστίας.

Υπάρχουν επίσης δραματικά παραδείγματα αυτού του φαινομένου όταν οι άντρες διαπιστώνουν ότι η πατρότητα των παιδιών τους δεν επαληθεύεται ύστερα από το σχετικό τεστ. Αν σκεφτούμε ότι ένα στα τρία σχεδόν τεστ αποκαλύπτουν ότι ο άνδρας που νόμιζε ότι ήταν ο πατέρας δεν είναι στην πραγματικότητα τότε το τραύμα είναι σχεδόν βέβαιο.

Με παρόμοιο τρόπο η αποκάλυψη ενός σεξουαλικά μεταδιδόμενου νοσήματος (π.χ. γενετικός έρπητας, ψείρες, σύφιλη, χλαμύδια, HIV, ηπατίτιδα Β, βλεννόρροια) που οδηγεί στην αποκάλυψη μιας απιστίας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ερωτικό τραύμα.

Η επίδραση που έχει το ερωτικό τραύμα στο άτομο είναι συχνά η αίσθηση ότι και οι μελλοντικές σχέσεις θα λήξουν με απιστία, απογοήτευση, συναισθηματικό πόνο ή δυστυχία. Υπάρχει επίσης μειωμένη ικανότητα να βιώσει κανείς ερωτικά συναισθήματα, να ερωτευτεί, ή φόβος, αμηχανία και αποστροφή στην σκέψη ότι θα ξαναερωτευτώ.

Αν κάνουν σχέση ενδέχεται να θέλουν να παραμείνουν σε κάποια απόσταση από τον σύντροφο τους. Στα πλαίσια της σχέσης ενδέχεται επίσης να ψάχνουν συνεχώς να βρουν λάθη στον σύντροφο. Με το που ‘ανακαλύπτονται’ αυτά τα λάθη η αξία του συντρόφου μειώνεται στα μάτια του ατόμου που βίωσε το τραύμα και οποιαδήποτε απώλεια του συντρόφου στο μέλλον θεωρείται ως λιγότερο σημαντική.

Χαρακτηριστικό σύμπτωμα του ερωτικού τραύματος είναι τα επαναλαμβανόμενα συναισθήματα δυσφορίας σχετιζόμενα με το ερωτικό τραύμα (π.χ. ζήλεια, θυμός, νεύρα, επιθυμία εκδίκησης, άγχος, φόβος, κατάθλιψη, έντονες συναισθηματικές εναλλαγές).

Το ερωτικό τραύμα μπορεί να ξαναβιωθεί σε κάθε μία από τις παρακάτω μορφές: α. Επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις που σχετίζονται με το ερωτικό τραύμα. β. Επαναλαμβανόμενα δυσάρεστα όνειρα σχετικά με το τραύμα. γ. Επαναλαμβανόμενες δυσάρεστες φαντασιώσεις και σκέψεις σχετικές με το τραύμα (αυτές μπορούν να βιώνονται και ως εμμονές). δ. Ενασχόληση με το τραύμα, ταραχή και ενοχές σχετικά με το ότι έγιναν ή δεν έγιναν συγκεκριμένα πράγματα που θα απέτρεπαν την απώλεια του αγαπημένου προσώπου. Υπάρχει μια ενασχόληση με την ιδέα ότι κατά κάποιον τρόπο είμαστε υπεύθυνοι για την απώλεια και μία αίσθηση ότι μετανιώνουμε για πράξεις μας στο παρελθόν.

Τα βασικά συμπτώματα του ερωτικού τραύματος είναι διέγερση, αποφυγή, αυτόματες μνήμες και συναισθηματική αναισθησία. Τα συμπτώματα συχνά έρχονται και φεύγουν και υπάρχει μια αίσθηση απογοήτευσης όταν μετά από μια σχετικά καλή περίοδο τα συμπτώματα επιστρέφουν σε πλήρη ένταση.

Μερικά άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο ερωτικού τραύματος ενδέχεται να δείχνουν επιφανειακά καλά. Είναι σε θέση να ‘υπερ-λειτουργούν’ παρόλο που νιώθουν σε μεγάλο βαθμό συναισθηματική δυσφορία. Μερικοί ενδέχεται να δουλεύουν περισσότερο και να φαίνεται ότι κάνουν καλύτερα την δουλειά τους σε σχέση με πριν.

Για κάποιους, η υπε-λειτουργία τους βοηθάει να αναρρώσουν από το ερωτικό τραύμα. Για άλλους, η υπερ-λειτουργία τελικά τους εξαντλεί την ενέργεια και στο τέλος ‘καίγονται’ και εξαντλούνται. Έτσι, έχουν στην συνέχεια να αντιμετωπίσουν, την εξάντληση, την χρόνια κόπωση και το σύνδρομο του ερωτικού τραύματος.

Η οξεία μορφή του ερωτικού τραύματος μπορεί να διακριθεί από τις πιο χρόνιες μορφές του με βάση την παρουσία έντονων συμπτωμάτων άγχους και των λεγόμενων ‘αποσχιστικών συμπτωμάτων’. Τα αποσχιστικά συμπτώματα περιλαμβάνουν την αίσθηση ότι είμαστε ψυχικά ‘μουδιασμένοι’, ‘σαν ζόμπι’, ‘εκτός τόπου’. Αποσχιστικά συμπτώματα περιλαμβάνουν επίσης την αίσθηση ότι τα πράγματα φαίνονται σαν να μην είναι πραγματικά ή ότι ‘ζούμε μέσα σε όνειρο’.

Η εξάπλωση των νευρονικών συνδέσεων στον εγκέφαλό μας από τις μνήμες του ερωτικού τραύματος προς άλλες μη-τραυματικές μνήμες αποτελεί την κακοήθη φάση του συνδρόμου.

Ένας τρόπος για να εκτιμήσουμε την σοβαρότητα του ερωτικού τραύματος είναι να ρωτήσουμε, ‘Ποιο είναι το ποσοστό του χρόνου που περνάτε σκεφτόμενοι το ερωτικό τραύμα;’. Οτιδήποτε πάνω από 5 με10% του χρόνου δηλώνει ότι το ερωτικό τραύμα είναι έντονο και σοβαρό!

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελεύθερο Βήμα της Κομοτηνής στις 18 Δεκεμβρίου 2014