Ευτυχία σε δόσεις: 3η δόση (ή αλλιώς, να κάνεις ή να έχεις; Ιδού το ερώτημα)

Πόσοι απο εμάς κατευθυνόμενοι στο μαγαζί απο όπου επρόκειτο να αγοράσουμε εκείνο το ζευγάρι παπούτσια τελευταίας μόδας ή εκείνο το κινητό τελευταίας τεχνολογίας δεν έχουμε νιώσει βέβαιοι, έστω και για λίγα λεπτά της ώρας, ότι αυτή η αγορά θα μας οδηγούσε στην απόλυτη ευδαιμονία;

Δεν είναι τυχαίο ότι η λέξη θεραπεία έχει τα τελευταία χρόνια συνδεθεί με κάθε λογίς ψώνια και η έκφραση shopping therapy έχει περάσει στην καθημερινή μας γλώσσα και χρησιμοποιείται αμετάφραστη από τα αγγλικά.  Σίγουρα μια αγορά μας κάνει να νιώθουμε ωραία αλλά πόσο κρατάει αυτό το αίσθημα ευφορίας;

Πρόσφατη έρευνα στην ψυχολογία αποκάλυψε ποιος είναι ο τρόπος για να βάλουμε ένα μόνιμο χαμόγελο στο πρόσωπο μας!  Το ερώτημα που τέθηκε ήταν: στην προσπάθεια μας να «αγοράσουμε» ευτυχία τι είναι καλύτερο, να ξοδεύουμε τα λεφτά μας αγοράζοντας πράγματα (π.χ. εντυπωσιακά παπούτσια, έξυπνα (ή ιδιοφυή!) κινητά, κτλ.) ή εμπειρίες (π.χ. ταξίδια, συναυλίες, σπουδές, ρομαντικά δείπνα σε εστιατόρια, κτλ.);

Τα αποτελέσματα έδειξαν καθαρά ότι όσο αφορά την ευτυχία μας μακροπρόθεσμα η αγορά εμπειριών και όχι η αγορά προϊόντων μας κάνει να αισθανόμαστε πιο ευτυχισμένοι. Γιατί;  Ένας λόγος είναι ότι οι εμπειρίες μας προσφέρουν μια από τις πιο σημαντικές πηγές ευτυχίας που είναι το να περνάμε χρόνο με αγαπημένα μας πρόσωπα. 

Η κοινωνικότητα λοιπόν μπορεί είτε να είναι μέρος της εμπειρίας είτε να ακολουθεί όταν αργότερα θα αφηγούμαστε τις εμπειρίες μας σε φίλους και γνωστούς.  Αντίθετα, όταν αγοράζουμε κάτι ακριβό και εξεζητημένο μερικές φορές μπορεί να μας απομονώσει από τους φίλους μας και την οικογένεια μας οι οποίοι μπορεί να ζηλεύουν γι’ αυτά που έχουμε. 

Ένας άλλος λόγος έχει να κάνει με τον τρόπο που λειτουργεί η μνήμη μας.  Γεγονός είναι ότι οι μνήμες των εμπειριών μας τείνουν να αλλοιώνονται με τον καιρό (ξεχνάμε την ταλαιπωρία που τραβήξαμε σε σταθμούς και αεροδρόμια και θυμόμαστε με μεγάλη λεπτομέρεια τις καταπληκτικές στιγμές στην παραλία!).

Αντίθετα, τα πράγματα που κατά καιρούς αγοράζουμε παλιώνουν, φθείρονται και τελικά δείχνουν ξεπερασμένα και παλιομοδίτικα.  Αλλά αυτό δεν είναι το τέλος της ιστορίας.  Το θέμα είναι ότι όσοι από εμάς τείνουμε να δίνουμε μεγάλη βαρύτητα στην κατοχή υλικών αγαθών (οι λεγόμενοι υλιστές) συχνά θεωρούμε αυτά τα πράγματα ως βασικά στοιχεία στην ευτυχία μας και κρίνουμε την επιτυχία μας με βάση αυτά που κατέχουμε. 

Σε αντίθεση άτομα λιγότερο υλιστικά δίνουν μεγαλύτερη αξία στις ανθρώπινες σχέσεις παρά στην κατοχή υλικών αγαθών.  Οι έρευνες έδειξαν σταθερά ότι οι λεγόμενοι υλιστές εμφανίζονται να είναι λιγότερο ευτυχισμένοι και ικανοποιημένοι από την ζωή αλλά όπως πάντα υπάρχουν και εξαιρέσεις. 

Επίσης οι υλιστές εμφανίζονται να είναι πιο εγωκεντρικοί και έρευνες έχουν δείξει ότι όταν τους δίνεται ένα υποτιθέμενο ποσό, π.χ. 20.000 ευρώ, τείνουν να το ξοδεύουν τρείς φορές περισσότερο σε πράγματα για τους εαυτούς τους παρά για τους άλλους. 

Κάποιος σκεπτικιστής θα μπορούσε εδώ να παρατηρήσει ότι η κατεύθυνση της αιτιότητας όσον αφορά τον παραπάνω συλλογισμό είναι λάθος, με άλλα λόγια δεν είναι το γεγονός ότι ξοδεύουμε λεφτά για τους άλλους που μας κάνει πιο ευτυχισμένους αλλά μάλλον ότι οι ευτυχισμένοι είναι αυτού που ξοδεύουν περισσότερα για τους άλλους. 

Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση και προκειμένου να εξεταστεί μια άλλη έρευνα πραγματοποιήθηκε προκειμένου και διαπιστώσει τι προκαλεί τι τελικά.  Τόσο τα ερωτηματολόγια όσο και οι μαγνητικοί τομογράφοι που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την έρευνα έδειξαν το ίδιο πράγμα.  Τα ερωτηματολόγια έδειξαν ότι τα άτομα που είχαν εντολή να δωρίσουν τα χρήματα που τους δόθηκαν κατά την διάρκεια του πειράματος ανέφεραν ότι ένιωσαν καλύτερα για τον εαυτό τους από αυτούς που είχαν εντολή να τα ξοδέψουν για τον εαυτό τους. 

Οι δεν τομογράφοι κατέγραψαν αυξημένη δραστηριότητα σε δύο τμήματα του εγκεφάλου όταν τα άτομα δώριζαν τα εικονικά τους χρήματα σε κοινωφελείς σκοπούς. Τα ίδια αυτά τμήματα του εγκεφάλου είναι γνωστό ότι δραστηριοποιούνται όταν ικανοποιούνται κάποιες από τις βασικές μας ανάγκες όπως όταν τρώμε εύγευστα φαγητά ή όταν νιώθουμε ότι μας εκτιμούν, αποδεικνύοντας έτσι μια άμεση και εγκεφαλικά εδραιωμένη σχέση ανάμεσα στην  βοήθεια προς τους άλλους και την ευτυχία. 

Αν τώρα η δικαιολογία σας είναι ότι δεν έχετε αρκετά λεφτά για να δωρίσετε τους άλλους μια σχετική έρευνα που ζήτησε από μια ομάδα ατόμων να κάνει ευγενικές πράξεις οι οποίες δεν περιλάμβαναν χρήματα (όπως π.χ. το να γράψουμε μια ευχαριστήρια κάρτα, να δώσουμε αίμα, να βοηθήσουμε ένα φίλο κτλ.) κατέληξε στο εξής συμπέρασμα:  Τα άτομα που τους ζητήθηκε να κάνουν μια καλή πράξη την ημέρα έδειξαν μια μικρή αύξηση στην ευτυχία τους ενώ αυτοί που τους ζητήθηκε να κάνουν πέντε καλές πράξεις την ημέρα ένιωσαν αύξηση της ευτυχίας τους μέχρι και 40%!  Μπορεί σε τελική ανάλυση οι πρόσκοποι να είχαν πάντοτε δίκαιο…;

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίδα της Κομοτηνής στις 23 Σεπτεμβρίου 2010